Author name: admin

ในวันที่ความจริงสามารถถูกผลิตขึ้นได้ราวกับสินค้าชิ้นหนึ่ง เรากำลังก้าวเข้าสู่ยุคที่เส้นแบ่งระหว่าง “ของจริง” และ “ของสร้าง” เบาบางลงอย่างที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน คลิปวิดีโอหนึ่งของนายกรัฐมนตรีแคนาดา Mark Carney ที่แพร่กระจายบน TikTok ทำให้ชาวโลกหยุดนิ่งพร้อมคำถามเดียวกันว่า “นี่เกิดขึ้นจริงหรือแค่ปลอม?” แม้คลิปจะถูกติดป้ายว่าเป็น AI-generated ตั้งแต่ต้น แต่ก็มีผู้ชมเป็นล้าน เพราะมันสมจริงเกินกว่าจะมองข้ามไปเหมือนการตัดต่อเล่น ๆ1 และนี่คือเพียงหนึ่งในภาพสะท้อนของยุคดิจิทัลที่ความปลอมไม่เพียงเรียบเนียน แต่ยังมีพลังพอจะพลิกความรับรู้ของคนจำนวนมากได้ในเสี้ยววินาที ลักษณะเช่นนี้ไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะในกรณีทางการเมืองที่ซับซ้อน หากแต่เริ่มแทรกซึมอยู่ในวัฒนธรรมอินเทอร์เน็ตทั่วโลก คลิปตลกที่จับเอานักการเมืองอังกฤษ Nigel Farage ไปเล่น Minecraft แม้จะดูขำขัน แต่ก็เผยให้เห็นว่าผู้คนค่อย ๆ คุ้นชินกับการเห็นภาพบุคคลจริงอยู่ในสถานการณ์ปลอมจนแทบไม่รู้สึกแปลกใจอีกต่อไป2 โลกออนไลน์กำลังพัฒนา “ภูมิทัศน์ความจริงแบบใหม่” ที่ไม่จำเป็นต้องยึดโยงกับข้อเท็จจริง ทว่าเน้นความสนุก ความประหลาดใจ และการแชร์ต่อเป็นหลัก การเบลอของเส้นแบ่งระหว่างความจริงและความบันเทิงจึงทำให้ผู้ชมมีแนวโน้มลดการตรวจสอบข่าวสารลง โดยไม่ทันรู้ตัวว่านี่คือช่องว่างอันใหญ่ที่ AI สามารถเล็ดลอดเข้ามาควบคุมการรับรู้ได้ง่ายที่สุด อย่างไรก็ตาม ความท้าทายที่แท้จริงเริ่มชัดเจนเมื่อ deepfake ถูกนำมาใช้เพื่อวัตถุประสงค์ทางการเมืองอย่างเป็นระบบ คลิปเสียงปลอมของ Kamala Harris ที่ถูกเผยแพร่ในช่วงการเลือกตั้งสหรัฐฯ เป็นเครื่องเตือนใจสำคัญว่าข้อมูลเพียงไม่กี่วินาทีอาจกระทบการตัดสินใจของผู้มีสิทธิ์เลือกตั้งได้โดยตรง3, 4 ขณะเดียวกัน ในเอเชียใต้ คลิป

ภูมิทัศน์โซเชียลมีเดียในประเทศไทยมีลักษณะเด่นคือการใช้งานที่แพร่หลายของแพลตฟอร์มหลัก                       โดย Facebook และ LINE ยังคงเป็นแพลตฟอร์มที่มีบทบาทสำคัญในการสื่อสารและการเข้าถึงข้อมูล                   โดยมีอัตราการใช้งานประจำทุกเดือนสูงเกือบ 90% ในขณะเดียวกัน TikTok ได้กลายเป็นแพลตฟอร์มที่เติบโตอย่างก้าวกระโดด ด้วยจำนวนผู้ใช้งานมากกว่า 85% ซึ่งเป็นข้อพิสูจน์ถึงความนิยมอย่างสูงในการเปิดรับเนื้อหารูปแบบวิดีโอสั้น (Short Video) ของคนไทย สิ่งที่น่าสนใจคือ เบื้องหลังการทำงานของแพลตฟอร์มเหล่านี้ในปัจจุบันพึ่งพาเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence) หรือ “AI” มากขึ้นเรื่อย ๆ จนกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตเราโดยไม่ทันรู้ตัว1 ปัญญาประดิษฐ์ หรือ AI เข้ามามีบทบาทในการดำเนินชีวิตประจำวันของเรา ไม่ว่าจะเป็น เรื่องสุขภาพ การเรียนรู้ การเดินทาง การเงิน หรือแม้แต่ด้านความมั่นคงและวัฒนธรรม เทคโนโลยีนี้เคยถูกมองว่าเป็นเรื่องในนิยายวิทยาศาสตร์ แต่วันนี้กลับกลายเป็นส่วนหนึ่งที่แทบขาดไม่ได้ของสังคมสมัยใหม่ ด้วยความสามารถในการประมวลผลข้อมูลมหาศาล AI ไม่เพียงช่วยให้การทำงานมีประสิทธิภาพขึ้น แต่ยังเข้ามาเปลี่ยนวิธีการดำเนินชีวิตประจำวัน ตั้งแต่การใช้บริการออนไลน์ไปจนถึงการตัดสินใจในเรื่องสำคัญของชีวิต2 อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วเช่นนี้ก็มาพร้อมกับความท้าทาย โดยเฉพาะสำหรับผู้สูงอายุ                              ที่อาจไม่คุ้นเคยกับเทคโนโลยีและสื่อดิจิทัลสมัยใหม่ การเผชิญกับวิดีโอปลอมหรือข้อมูลที่ถูกบิดเบือนบนโซเชียลมีเดียจึงเป็นความเสี่ยงที่อาจนำไปสู่ความเชื่อผิด ๆ ความวิตกกังวล หรือการตัดสินใจที่อันตรายได้ ยกตัวอย่าง ล่าสุดมีเรื่องเตือนภัยจากผู้ประกาศข่าวชื่อดัง พุทธ อภิวรรณ

ในบริบทที่ประเทศไทยกำลังก้าวสู่สังคมสูงวัยเต็มรูปแบบ การตั้งคำถามว่า “ผู้สูงอายุยังสามารถ มีบทบาทในสังคมได้อย่างไร” กลายเป็นประเด็นที่ทั้งนักวิชาการและผู้ปฏิบัติงานภาคสังคมต่างให้ความสนใจ ข้อเท็จจริงที่เห็นชัดคือ ผู้สูงอายุจำนวนมากมีทุนทางปัญญา ประสบการณ์ และวุฒิภาวะที่สั่งสมมายาวนาน แต่กลับกัน จากผลการประเมินสุขภาพจิตด้วยโปรแกรม Mental Health Check In พบว่าผู้สูงอายุ มีความเครียดสูง ร้อยละ 5.13 เสี่ยงต่อภาวะซึมเศร้า ร้อยละ 10.26 เสี่ยงฆ่าตัวตาย ร้อยละ 7.69 และพลังใจต่ำ ร้อยละ 1.94 (ข้อมูลจาก Mental Health Check In กรมสุขภาพจิต)1 แม้ปัญหาด้านสุขภาพจิตจะสะท้อนผ่านตัวเลขดังกล่าว แต่สิ่งที่อยู่เบื้องหลังและพบได้บ่อยในชีวิตจริงของผู้สูงอายุ คือความเหงาและความโดดเดี่ยวทางสังคมเป็นอีกปัจจัยที่ส่งผลต่อสุขภาพกายและใจของผู้สูงอายุ งานวิจัยบางชิ้นชี้ว่า ผลเสียของการเหงาเรื้อรังรุนแรงพอ ๆ กับการสูบบุหรี่วันละ 15 มวน และมีส่วนทำให้คุณภาพชีวิตและอายุขัยลดลง นี่คือเหตุผลสำคัญที่ทำให้การมองหาแนวทางใหม่ ๆ เพื่อฟื้นฟูสุขภาวะจิตใจจึงเป็นสิ่งจำเป็น2 หนึ่งในแนวทางที่น่าสนใจคือการเปิดพื้นที่ให้ผู้สูงอายุได้ถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์ที่สั่งสมมา การเผยแพร่ความรู้ให้คนรุ่นหลังจึงไม่เพียงแต่เป็นการส่งต่อภูมิปัญญา หากยังเป็น “กลไกสร้างความหมายของชีวิต” ที่ทำให้ผู้สูงอายุได้ตระหนักว่าความรู้และประสบการณ์ของตนยังมีประโยชน์ต่อสังคม ขณะเดียวกัน การใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI)

การโฆษณาที่มุ่งเป้าผู้สูงอายุ: ปัญหาและแนวทางการรับมือในยุคดิจิทัล ปัจจุบัน สังคมโลกกำลังก้าวเข้าสู่ยุคสังคมผู้สูงอายุ (Aging Society) อย่างเต็มรูปแบบ ซึ่งหมายถึงการเพิ่มขึ้นของประชากรสูงวัยในสัดส่วนที่มากกว่ากลุ่มประชากรวัยอื่น ๆ ควบคู่ไปกับการพัฒนาเทคโนโลยีและสื่อดิจิทัลที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้ผู้สูงอายุมีโอกาสเข้าถึงข้อมูลข่าวสารและสื่อโฆษณาได้ง่ายขึ้น อย่างไรก็ตาม แม้เทคโนโลยีจะช่วยให้ผู้สูงอายุได้รับสินค้าและบริการที่อำนวยความสะดวกในชีวิตประจำวันมากขึ้น แต่ในขณะเดียวกันก็ก่อให้เกิดความเสี่ยง เนื่องจากพวกเขาตกเป็นกลุ่มเป้าหมายของโฆษณาที่แสวงหาผลประโยชน์1 โดยอาศัยข้อจำกัดทางด้านกายภาพ ทักษะการใช้เทคโนโลยี และการทำความเข้าใจกลไกของตลาดยุคใหม่2,3 ปัญหานี้ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในเชิงเศรษฐกิจหรือการตลาดเท่านั้น แต่ยังส่งผลกระทบต่อสุขภาพ การเงิน และคุณภาพชีวิตโดยรวมของผู้สูงอายุ4 ปัญหาสำคัญที่พบได้บ่อยในปัจจุบันคือ การใช้กลยุทธ์ทางการตลาดที่ชักจูงให้ผู้สูงอายุเข้าใจผิดเกี่ยวกับคุณสมบัติของสินค้าและบริการ ไม่ว่าจะเป็นผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพ บริการทางการเงิน หรือสินค้าอุปโภคบริโภคทั่วไป ผู้สูงอายุจำนวนมากอาจขาดทักษะในการวิเคราะห์ข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ หรือไม่ได้รับข้อมูลที่ถูกต้องเพียงพอ ทำให้พวกเขาตกเป็นเหยื่อของโฆษณาที่กล่าวอ้างเกินจริง หรือแฝงเจตนาเพื่อกระตุ้นให้ตัดสินใจซื้อโดยขาดความระมัดระวัง5 ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือโฆษณาสินค้าเพื่อสุขภาพ เช่น ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่อ้างว่าสามารถฟื้นฟูความจำ รักษาโรคข้อเสื่อม หรือป้องกันโรคร้ายแรงได้ภายในระยะเวลาอันสั้น แม้ว่าผลิตภัณฑ์บางอย่างอาจมีประโยชน์ต่อสุขภาพในระดับหนึ่งก็ตาม ภาพ : https://www.matichon.co.th อีกหนึ่งปัญหาสำคัญคือการโฆษณาที่เกี่ยวข้องกับการเงินและการลงทุน6 ผู้สูงอายุเป็นกลุ่มที่มีแนวโน้มสะสมเงินออมมาเป็นเวลานานและกำลังมองหาช่องทางการลงทุนเพื่อความมั่นคงในวัยเกษียณ โฆษณาจำนวนมากจึงมุ่งเน้นไปที่การนำเสนอผลิตภัณฑ์ทางการเงินที่อ้างว่ามีผลตอบแทนสูง แต่ไม่ได้เปิดเผยความเสี่ยงอย่างครบถ้วน3 บางกรณีอาจมีการใช้ข้อความที่ทำให้เกิดความเข้าใจผิดเกี่ยวกับเงื่อนไขการลงทุน หรือซ่อนค่าธรรมเนียมแอบแฝง ทำให้ผู้สูงอายุสูญเสียเงินออมโดยไม่รู้ตัว นอกจากนี้ ยังมีกรณีของมิจฉาชีพที่แอบอ้างเป็นที่ปรึกษาทางการเงินหรือเจ้าหน้าที่ธนาคาร เพื่อหลอกให้ผู้สูงอายุเปิดเผยข้อมูลส่วนตัว ซึ่งอาจนำไปสู่การโจรกรรมทางการเงินหรือการฉ้อโกงในรูปแบบต่าง ๆ นอกเหนือจากการใช้ข้อมูลที่ทำให้เข้าใจผิดแล้ว การตลาดที่ใช้เทคนิคทางจิตวิทยาและอารมณ์ก็เป็นอีกหนึ่งกลยุทธ์ที่มักนำมาใช้กับผู้สูงอายุ1